Thời kỳ trong bụng mẹ và 6 tháng đầu sau sinh, trẻ nhận được hệ miễn dịch “thụ động” từ mẹ giúp trẻ ít bị bệnh. Tuy nhiên, sau giai đoạn này, trẻ dễ bị ốm vặt và thường xuyên phải dùng thuốc. Bậc phụ huynh thường cho rằng đó là do cơ địa của trẻ, nhưng thực tế tình trạng ốm vặt của trẻ có nhiều nguyên nhân. Bài viết sau cung cấp các nguyên nhân thường gặp khiến trẻ hay ốm vặt và cách phòng ngừa.

Tại sao trẻ thường hay ốm vặt

Dinh dưỡng không cân đối.

Dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng đối với sự tăng trưởng của trẻ. Dinh dưỡng không cân đối, bao gồm thiếu và thừa, đều ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ. Tuy nhiên, thiếu hụt dinh dưỡng là nguyên nhân chính gây chậm tăng trưởng. Trong thời thơ ấu, chế độ dinh dưỡng không đủ có thể ảnh hưởng đến phát triển và trưởng thành thể chất, gây tác động đến tốc độ tăng trưởng, trọng lượng cơ thể và chiều cao. Ngoài ra, thiếu hụt dinh dưỡng cũng làm cho trẻ thiếu năng lượng và hứng thú với học tập, ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển nhận thức và kết quả học tập.

Hệ miễn dịch chưa phát triển hoàn chỉnh.

Sau khi sinh, trẻ nhận được kháng thể miễn dịch từ mẹ qua sữa. Trong quá trình phát triển, hệ miễn dịch của trẻ dần hoàn thiện. Tuy nhiên, khi hệ miễn dịch của mẹ giảm sút và hệ miễn dịch của trẻ chưa hoàn thiện, trẻ trở nên nhạy cảm với môi trường bên ngoài. Những trẻ có hệ miễn dịch yếu thường dễ ốm vặt, đặc biệt là mắc các bệnh liên quan đến đường hô hấp.

Môi trường sống chứa nhiều bụi bẩn, ô nhiễm

Môi trường sống ảnh hưởng đến sự phát triển của bé. Môi trường sống là yếu tố quan trọng đối với sự phát triển của bé. Khi bé tiếp xúc với không khí ô nhiễm, hệ miễn dịch yếu và khả năng nhiễm bệnh tăng lên.
Khói thuốc gây hại cho sức khỏe trẻ: Theo nghiên cứu, khói thuốc chứa hơn 4.000 chất độc, nhiều trong số đó có thể kích ứng hoặc phá huỷ tế bào trong cơ thể. Hệ miễn dịch non nớt của trẻ khi tiếp xúc với khói thuốc sẽ bị ảnh hưởng nhiều hơn người lớn.
Trẻ thường xuyên tiếp xúc với khói thuốc có nguy cơ cao bị đột tử (SIDS), viêm phế quản, nhiễm trùng tai và hen suyễn. Hơn nữa, hít phải khói thuốc còn có thể ảnh hưởng đến trí thông minh và sự phát triển thần kinh. Vì vậy, để bảo vệ sức khỏe của con, hãy ngừng hút thuốc ngay hôm nay và tránh cho trẻ tiếp xúc với môi trường có khói thuốc.

Trẻ ngủ không đủ giấc

Trong lúc ngủ, trẻ thường tiết ra hoocmon tăng trưởng lúc này, nếu thiếu ngủ thì hoocmon tăng trưởng sẽ ít tiết ra dẫn đến trẻ kém phát triển về chiều cao và trí não, đồng thời cũng ảnh hưởng đến sức đề kháng của trẻ.

• Tăng cân và béo phì: Mất ngủ và giấc ngủ không đủ có tác động trực tiếp đến cân nặng của trẻ. Một nghiên cứu được thực hiện trong 3 năm trên 20.000 người ở Hoa Kỳ đã chỉ ra rằng những người ngủ ít hơn 5 giờ mỗi ngày có nguy cơ cao bị tăng cân và béo phì. Thiếu ngủ làm thay đổi các hormone điều chỉnh khẩu vị và phân hủy glucose. Nghiên cứu tại Đại học California cho thấy ngủ không ngon có thể làm cho việc kiểm soát cảm xúc của trẻ trở nên khó khăn. Bố mẹ thường gặp trẻ khóc, cười, cáu bẳn, lo lắng và đôi khi trẻ trở nên trầm cảm, tức giận, đặc biệt là ở các bé gái. Nếu nhận thấy con có hành vi bạo lực hoặc bắt nạt bạn bè, phụ huynh nên xem xét vấn đề về giấc ngủ của con.
• Trí nhớ suy giảm: Tình trạng ngủ không đủ, ngủ không sâu và chập chờn có thể gây suy giảm trí nhớ không chỉ ở trẻ em mà còn ở người lớn. Điều này khiến trẻ khó tập trung suy nghĩ do thông tin ký ức không được di chuyển mạch lạc đến vùng vỏ não trước trán, dẫn đến việc quên nhanh.

Các bệnh ốm vặt thường gặp ở trẻ

Cảm lạnh, ho, viêm họng.

Trẻ em, đặc biệt là trẻ nhỏ, có đường hô hấp trên rất nhạy cảm với các bệnh nhiễm trùng. Khi có chất nhầy đặc và dính trong đường thở, phế quản bị tắc nghẽn và luồng không khí trong phổi bị ngăn cản. Khi đó, phản xạ tự nhiên của cơ thể kích hoạt để giúp làm sạch chất nhầy trong đường thở, dẫn đến tình trạng ho có đờm.
Tiếp theo, các mẹ có thể nhận ra các triệu chứng như sổ mũi, nghẹt mũi và hắt hơi ở bé.
Sau đó, bé sẽ tiếp tục có những triệu chứng nặng hơn như sưng họng, sốt nhẹ và cảm thấy lười bú sữa mẹ. Ban đầu, nước mũi của bé sẽ chuyển từ dạng lỏng sang dạng đặc quánh và có thể chuyển từ trong suốt sang màu vàng xanh trong vài ngày. Điều này hoàn toàn bình thường và không có nghĩa là bệnh cảm lạnh của bé sẽ trở nên nghiêm trọng hơn.

Tiêu chảy, táo bón.

Cha mẹ cần chú ý đặc biệt đến 3 điều sau đây để tránh nguy cơ tiêu chảy ở trẻ:

• Đảm bảo vệ sinh khi cho trẻ bú bình: Cho trẻ bú bình không đảm bảo vệ sinh tăng nguy cơ tiêu chảy nhiều lần so với việc trẻ được bú mẹ hoàn toàn hoặc không dùng bình.
• Chế biến và cho trẻ ăn bổ sung đúng cách: Đảm bảo thức ăn cho trẻ không được để lâu ở nhiệt độ phòng, không bị ô nhiễm trước và sau khi chế biến.
• Đảm bảo nước uống sạch: Tránh sử dụng nước không đun sôi hoặc đã đun sôi nhưng để lâu, cũng như tránh sử dụng nguồn nước sinh hoạt bị ô nhiễm.

Ngoài ra, cũng cần lưu ý các nguy cơ tiêu chảy khác như:

• Sử dụng dụng cụ hay tay chế biến thức ăn bị nhiễm bệnh.
• Xử lý chất thải đã nhiễm bệnh không đúng cách, không coi phân trẻ em là không bẩn như phân người lớn.
• Thiếu thói quen rửa tay sau khi đi vệ sinh, trước khi chế biến thức ăn và trước khi cho trẻ ăn.

Ở Việt Nam, bệnh tiêu chảy ở trẻ em có thể xảy ra quanh năm, tuy nhiên có hai thời điểm chủ yếu gây ra đợt dịch tiêu chảy lớn:

• Mùa nóng: Điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của vi khuẩn và người dân thường ưa thích ăn uống bên ngoài nhiều hơn, dễ mắc tiêu chảy do nhiễm khuẩn.
• Mùa lạnh: Trong giai đoạn này, người dân thường ở trong nhà và tập trung đông đúc, điều này tạo điều kiện lý tưởng cho vi rút lây lan, đặc biệt là Rotavirus, gây tiêu chảy ở trẻ em.

XEM THÊM Trẻ biếng ăn? đừng lo lắng! bí kíp ‘đánh bay’ biếng ăn đơn giản tại nhà

Viêm tai, viêm phổi.

Bệnh viêm phổi và viêm tai giữa là những vấn đề sức khỏe thường gặp ở trẻ nhỏ. Cha mẹ cần nhận biết các dấu hiệu này và đảm bảo điều trị kịp thời để bảo vệ sức khỏe cho bé. Viêm phổi là một trong những bệnh thông thường và có thể gây tử vong nếu không được phát hiện và điều trị sớm. Viêm tai giữa là một tình trạng phổ biến ở trẻ em, đặc biệt trong các mùa chuyển đổi khi nhiều bệnh về tai mũi họng xuất hiện. Do đó, cha mẹ nên tìm hiểu thêm thông tin về các bệnh này để biết cách xử trí khi trẻ mắc phải. Tuy nhiên, không phải bà mẹ nào cũng có khả năng nhận ra các dấu hiệu bệnh và điều trị sớm cho bé.

Các dấu hiệu cảnh báo viêm phổi ở bé mà mẹ cần chú ý:

• Bé thở nhanh, nhịp thở tăng, bé quấy khóc.
• Bé có sốt cao đột ngột (39-40°C). Bé bú kém hoặc không muốn bú, có thể có co giật hoặc ngủ li bì.
• Bé thở khò khè.
• Hoặc bé có sốt ngày càng tăng, kèm theo ho khô.
• Bé ho có đờm nhiều; bé có biểu hiện đau tức ngực.

Các dấu hiệu viêm tai giữa ở bé:

• Bé có sốt, thường là sốt cao 39-40°C, đau đầu.
• Bé quấy khóc nhiều.
• Bé không muốn bú, ăn kém, có thể nôn trớ.
• Bé có rối loạn tiêu hóa, ăn không tiêu, đi ngoài phân lỏng nhiều lần trong ngày.
• Bé không phản ứng khi có tiếng động.
• Bé có đau tai, cảm thấy không thoải mái.
• Khi bệnh nặng, tai bé có thể chảy mủ, trong khi các triệu chứng khác sẽ giảm dần.

Bệnh dị ứng, hen suyễn.

Bệnh hen suyễn là một bệnh viêm mãn tính ảnh hưởng đến đường hô hấp, có những triệu chứng như khó thở, thở khò khè, tức ngực và ho. Thời gian và cường độ của triệu chứng hen suyễn có thể khác nhau và liên quan đến tiếp xúc với chất gây dị ứng hoặc nhiễm trùng đường hô hấp.

Bệnh hen suyễn ở trẻ em có thể tái phát khi trẻ bị cảm lạnh hoặc nhiễm trùng đường hô hấp khác. Bệnh này làm trẻ khó tham gia các hoạt động như chơi, tập thể dục, học tập và gây ảnh hưởng đến giấc ngủ. Trẻ chỉ có thể tránh được cơn hen nặng khi cơn hen được kiểm soát chặt chẽ.

Hóa chất cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh hen suyễn bẩm sinh ở trẻ. Nếu người mẹ tiếp xúc với nhiều chất gây dị ứng trong thời gian mang thai, ví dụ như làm việc trong môi trường khói bụi, trẻ có thể có các triệu chứng như ho, khò khè và khó thở tái đi tái lại. Trẻ bị hen suyễn bẩm sinh thường không ho ra đờm, nhưng cơn ho kéo dài và có thể gây ra tiếng rít và khó thở do đàm nhớt bị kẹt trong cổ họng của trẻ.

Trẻ có tiền sử dị ứng cũng có nguy cơ mắc hen suyễn cao hơn, mặc dù đây không phải là triệu chứng của bệnh hen suyễn. Khi mắc bệnh hen suyễn, trẻ thường phản ứng mạnh với các dị nguyên thông thường như phấn hoa, lông động vật và bụi, thường thể hiện qua triệu chứng ho, khó thở hoặc thở khò khè.

Cách chăm sóc sức khỏe cho trẻ để phòng ngừa ốm vặt

Chế độ ăn uống lành mạnh, đủ dinh dưỡng

• Tăng cường sức đề kháng cho trẻ thông qua chế độ dinh dưỡng khoa học: Để tăng cường sức đề kháng cho trẻ, bố mẹ cần bổ sung đầy đủ các vitamin và khoáng chất cho bé thông qua chế độ dinh dưỡng hợp lý và tự nhiên. Chế độ ăn uống khoa học giúp bé hấp thu tốt dưỡng chất từ thực phẩm và tạo ra các chất hỗ trợ nâng cao sức đề kháng.
• Cung cấp thực phẩm giàu dinh dưỡng cho bé: Bố mẹ có thể bổ sung vào bữa ăn hàng ngày của bé các thực phẩm như cà rốt, đậu xanh, cam, dâu tây,… Những thực phẩm này giàu dinh dưỡng và cung cấp nhiều loại vitamin cho bé. Các chất dinh dưỡng này kích thích sản sinh tế bào bạch cầu và interferon, loại kháng thể bảo vệ bề mặt tế bào, giúp ngăn ngừa vi khuẩn xâm nhập và phát triển. Ngoài ra, rau xanh và hoa quả còn giúp giảm nguy cơ mắc ung thư khi bé lớn lên. Bố mẹ hãy cố gắng bổ sung thêm hoa quả và rau xanh vào bữa ăn hàng ngày của bé.
• Bổ sung thực phẩm giàu protein cho bé: Ngoài rau xanh và trái cây, bố mẹ cũng nên bổ sung vào chế độ dinh dưỡng của bé các thực phẩm giàu protein như thịt bò, lợn, gà, cá, tôm,… Đối với các bé đang tập ăn, hãy tạo cho bé thói quen và khả năng tiêu hóa các loại thực phẩm này. Bố mẹ có thể chế biến thành các món ăn dễ ăn, dễ nuốt và dễ tiêu hóa để bé thích thú hơn. Đảm bảo bé được bổ sung đủ dưỡng chất bằng cách chia đều các bữa ăn trong tuần.

Tăng cường vận động, rèn luyện sức khỏe cho trẻ

Thiết bị hiện đại như máy tính, ti vi, điện thoại di động, trò chơi điện tử… đã khiến trẻ trở nên lười vận động và thích ngồi yên một chỗ hơn là chạy nhảy và chơi đùa. Sự lạm dụng quá nhiều thiết bị này không chỉ gây lười vận động mà còn có ảnh hưởng tiêu cực đến mắt và hệ cơ xương khớp của trẻ. Các nghiên cứu cho thấy việc tập thể dục và vận động đều đặn có lợi cho hệ miễn dịch của trẻ, giúp cơ thể sản xuất chất chống viêm tự nhiên và bảo vệ cơ thể. Đồng thời, việc tập thể dục thường xuyên còn mang lại nhiều lợi ích khác như:

• Loại bỏ vi khuẩn có thể tồn tại trong đường hô hấp, giảm nguy cơ mắc cảm lạnh hoặc cúm.
• Giúp tuần hoàn máu và tế bào bạch cầu hoạt động tốt hơn, từ đó phát hiện và chống lại bệnh tật hiệu quả.
• Ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn có hại.
• Hạn chế tỏa ra các hormone căng thẳng.
• Hãy khuyến khích trẻ vận động ít nhất 30 phút mỗi lần, 5 lần/tuần, và bạn sẽ thấy sức khỏe của trẻ được cải thiện đáng kể. Bạn có thể kết hợp việc khuyến khích trẻ tập thể dục với việc cho bé tắm nắng để hấp thụ vitamin D.

Lưu ý rằng bạn nên chọn thời điểm thích hợp để bé tắm nắng và vận động. Trong mùa hè, hãy cho bé vận động trước 9h sáng, và trong thời tiết lạnh và rét đậm vào mùa đông, hãy cho bé vận động trong nhà thay vì ngoài trời để tránh lạnh. Sau khi bé vận động, đừng quên lau khô hoặc thay quần áo cho bé để tránh bị cảm do ngấm mồ hôi.

Đảm bảo cho trẻ đủ giấc ngủ.

Theo nghiên cứu khoa học, giấc ngủ có ảnh hưởng đáng kể đến hệ miễn dịch của trẻ. Khi bé đang ngủ, cơ thể bé được nghỉ ngơi và phục hồi. Do đó, nếu bé có giấc ngủ không đủ và không sâu, bé thường trở nên khó chịu và quấy khóc, và cơ chế bảo vệ tự nhiên của cơ thể sẽ suy yếu. Bên cạnh đó, thiếu ngủ cũng dẫn đến giảm số lượng tế bào xung kích tự nhiên (những “vũ khí” của hệ miễn dịch để tấn công vi khuẩn và tế bào ung thư), làm cho bé dễ bị ốm hơn so với bình thường. Để đảm bảo giấc ngủ tốt cho bé, bố mẹ cần:

• Thiết lập một thời gian ngủ và thức dậy đều đặn hàng ngày, bao gồm cả cuối tuần.
• Giữ những thói quen tốt trước khi đi ngủ như tắm nước ấm, đọc sách, hát ru…
• Hạn chế tiếp xúc với thiết bị điện tử ít nhất 30 phút trước khi đi ngủ.
• Tạo một không gian ngủ yên tĩnh.
• Lưu ý đặc biệt với trẻ sơ sinh, họ thường cần ngủ nhiều hơn so với trẻ lớn hơn, bố mẹ cần chú ý giữ cho bé có thời gian ăn uống đúng giờ và đủ lượng.

Giữ vệ sinh môi trường sống sạch sẽ.

Môi trường sống sạch sẽ là yếu tố quan trọng giúp trẻ tránh khỏi các bệnh tật. Hãy thực hiện các biện pháp sau để tạo môi trường sống sạch sẽ cho bé:

• Đảm bảo nơi ở luôn sạch sẽ, thoáng đãng, mở cửa sổ vào ban ngày để ánh sáng mặt trời và gió tự nhiên thông qua. Điều này giúp loại bỏ các tác nhân gây bệnh khỏi nơi sống.
• Tránh hút thuốc lá trong nhà một cách tuyệt đối để không gây tổn hại đến sức đề kháng của trẻ. Không khói thuốc lá làm tăng nguy cơ trẻ bị nhiễm khói và các chất độc hại từ thuốc lá.
• Khuyến khích trẻ có thói quen giữ vệ sinh cá nhân, tắm gội đều đặn và đánh răng sạch sẽ. Điều này giúp loại bỏ các tác nhân gây bệnh và phòng chống viêm nhiễm do vi khuẩn và virus gây ra.

Tiêm phòng đầy đủ các vacxin cần thiết.

Tiêm vắc xin đầy đủ là biện pháp hiệu quả nhất để giúp bé tránh nguy cơ mắc bệnh. Hãy đảm bảo bé được tiêm đủ các loại vắc xin trong chương trình tiêm chủng quốc gia. Việc tiêm vắc xin kích thích cơ chế tự vệ tự nhiên trong cơ thể, tăng cường sức đề kháng để chống lại bệnh tật một cách nhanh chóng và hiệu quả. Sau khi tiêm vắc xin, bé thường có các dấu hiệu như ho, sốt. Đây là những phản ứng tự nhiên của cơ thể bé. Tuy nhiên, nếu bé có các triệu chứng nguy hiểm như sốt cao kéo dài, co giật, thì bố mẹ nên đưa bé đến các cơ sở y tế để kiểm tra. Do cơ thể bé còn yếu, các phản ứng này là điều bình thường, nhưng bố mẹ cần lưu ý.

Tầm quan trọng của việc giữ gìn sức khỏe cho trẻ em.

​​Sức đề kháng là khả năng tự vệ và chống lại các tác nhân gây hại xâm nhập vào cơ thể như vi rút, vi khuẩn, kí sinh trùng…
Nếu bé có hệ thống miễn dịch mạnh mẽ, sức khỏe sẽ tốt, phát triển về cả thể chất và trí tuệ sẽ thuận lợi.
Tuy nhiên, nếu bé có sức đề kháng yếu, hệ miễn dịch kém, cơ thể dễ mệt mỏi và dễ mắc các bệnh như ho, cảm lạnh, sốt, viêm nhiễm đường hô hấp, rối loạn tiêu hóa… Đặc biệt, khi thời tiết và môi trường thay đổi không đều, bé sẽ có nguy cơ cao mắc bệnh hoặc tái phát bệnh. Đồng thời, khả năng phục hồi sức khỏe của bé sẽ chậm hơn. Do đó, trẻ có sức đề kháng yếu sẽ ngày càng suy giảm, dẫn đến các vấn đề về sức khỏe, biếng ăn… và tạo thành một vòng tròn bệnh lý nguy hiểm.
Để hỗ trợ các mẹ trong việc tăng sức đề kháng cho con, Công ty dược phẩm ATA Pharma giới thiệu sản phẩm Siro ăn ngon Kodoshi đến từ Nhật Bản với thành phần chủ yếu bao gồm Beta-glucan (300mg) có tác dụng tăng cường đề kháng, nâng cao hệ miễn dịch giúp bé luôn khỏe mạnh, ít ốm vặt, kích thích tiêu hóa, giúp trẻ lấy lại cảm giác thèm ăn, ăn ngon miệng hơn, ăn nhiều hơn.