Suy dinh dưỡng là tình trạng thiếu chất dinh dưỡng ảnh hưởng đến sự sống, hoạt động và tăng trưởng bình thường của cơ thể. Tình trạng này thường xảy ra ở trẻ em từ 6-24 tháng tuổi, giai đoạn đòi hỏi nhu cầu dinh dưỡng cao, sự thích ứng với môi trường và nhạy cảm với bệnh tật. Cùng tìm hiểu về nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị cho trẻ suy dinh dưỡng.
Suy dinh dưỡng là gì?
Suy dinh dưỡng là tình trạng thiếu chất dinh dưỡng như protein, khoáng chất, chất béo, vitamin,… ảnh hưởng đến quá trình phát triển của cơ thể và tác động tiêu cực đến sự tăng trưởng trong tương lai, đặc biệt đối với trẻ em từ 6-24 tháng.
Trẻ bị suy dinh dưỡng thường có biểu hiện chậm phát triển và hạn chế hoạt động thể lực. Nếu thiếu chất dinh dưỡng kéo dài, trẻ có thể gặp vấn đề nghiêm trọng như chậm phát triển trí tuệ, sức đề kháng yếu, khả năng giao tiếp kém và mắc phải những bệnh nguy hiểm trong tương lai.
Suy dinh dưỡng khiến trẻ gặp vấn đề nghiêm trọng như chậm phát triển trí tuệ, sức đề kháng yếu
Nguyên nhân bệnh suy dinh dưỡng
Suy dinh dưỡng xảy ra khi chế độ ăn không đáp ứng đủ chất dinh dưỡng hoặc cơ thể gặp vấn đề trong việc hấp thụ chất dinh dưỡng từ thức ăn. Có nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm:
- Bữa ăn thiếu chất dinh dưỡng cần thiết.
- Vấn đề hấp thụ chất dinh dưỡng kém do các bệnh lý đường tiêu hóa.
- Thiếu việc cho trẻ bú sữa mẹ đầy đủ hoặc ăn dặm quá sớm (trước 4 tháng tuổi).
- Chế độ ăn không đa dạng hoặc không phù hợp khẩu vị của trẻ.
- Trẻ thường xuyên mắc các bệnh nhiễm trùng (tiêu chảy, viêm phổi, giun sán…) và sử dụng thuốc kháng sinh làm giảm quá trình tiêu hóa thức ăn.
- Vấn đề tâm lý, áp lực gia đình ép buộc trẻ ăn gây sợ hãi và chán ăn.
- Trẻ không được bú sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu hoặc ăn dặm quá sớm.
Chế biến món ăn dặm phù hợp với khẩu vị để kích thích trẻ ăn ngon hơn
Dấu hiệu của bệnh suy dinh dưỡng
Ở trẻ em, dấu hiệu suy dinh dưỡng có thể bao gồm không tăng trưởng cân nặng theo mức dự kiến, giảm cân từ 5-10% hoặc hơn so với trọng lượng cơ thể trong vòng 3-6 tháng. Trẻ có thể thay đổi hành vi, thường xuyên quấy khóc, ít vui chơi và kém linh hoạt. Bắp thịt tay chân mềm nhão, bụng to dần và chậm phát triển vận động như lẫy, ngồi, bò, đi đứng.
Phân loại suy dinh dưỡng ở trẻ em
Phân loại suy dinh dưỡng ở trẻ em
Để đánh giá tình trạng suy dinh dưỡng ở trẻ, cần theo dõi các chỉ số sau:
- Cân nặng theo tuổi
- Cân nặng theo chiều cao
- Chiều cao theo tuổi
Suy dinh dưỡng ở trẻ em được chia thành 3 loại chính:
- Suy dinh dưỡng thể thấp còi: Thể này được nhận biết khi chiều cao của bé thấp hơn chuẩn trung bình theo tuổi và giới tính. Bảng chiều cao cân nặng sẽ cho biết nếu giá trị chiều cao theo tuổi nằm dưới đường biểu diễn -2SD, bé sẽ bị thấp còi. Đây là thể mãn tính, có thể do quá trình bệnh kéo dài.
- Suy dinh dưỡng thể nhẹ cân: Ở thể này, cân nặng của trẻ thấp hơn chuẩn trung bình theo tuổi và giới tính. Nếu giá trị cân nặng theo tuổi nằm dưới đường biểu diễn -2SD, bé bị thể nhẹ cân.
- Suy dinh dưỡng thể gầy còm: Thể này xảy ra khi cả chiều cao và cân nặng của bé thấp hơn chuẩn trung bình theo tuổi và giới tính, nằm dưới mức -2SD. Đây là thể cấp tính, thường xảy ra trong thời gian ngắn.
Cách phân loại khác dựa trên hình thái gồm 3 loại:
- Suy dinh dưỡng thể phù: Thể này là suy dinh dưỡng nặng, khó điều trị và có tỷ lệ tử vong cao. Trẻ thường có dấu hiệu như phù, tay chân khẳng khiu, teo tóp, da có nhiều đốm màu đỏ sẫm hoặc đen, và các biến chứng như còi xương, quáng gà, thiếu máu nặng. Một số triệu chứng khác gây nhầm lẫn với các bệnh khác như quấy khóc, rụng tóc, nôn trớ, ỉa chảy cũng có thể là dấu hiệu của suy dinh dưỡng thể phù. Nguyên nhân chính thường là thiếu chất dinh dưỡng như protid, khoáng chất, và vitamin.
- Suy dinh dưỡng thể teo đét: Đây cũng là thể nặng. Trẻ rất gầy, mệt mỏi thường xuyên, ít vận động, chán ăn, mất lớp mỡ dưới da và thường xuyên gặp rối loạn tiêu hóa. Nguyên nhân thường là do thiếu năng lượng cần thiết.
- Suy dinh dưỡng thể hỗn hợp: Đây là sự kết hợp của 2 thể trên, khi trẻ thiếu chất dinh dưỡng như protid, vitamin, khoáng chất cũng như năng lượng cần thiết.
Suy dinh dưỡng ở trẻ em dẫn đến nhiều nguy cơ mắc bệnh nhiễm trùng đường hô hấp và đường ruột. Ngoài ra, suy dinh dưỡng còn ảnh hưởng đáng kể đến sự phát triển cả về thể chất lẫn tinh thần của trẻ, bao gồm giảm phát triển cơ xương và giảm phát triển trí não, gây chậm chạp, khả năng học hỏi, giao tiếp và làm việc thấp hơn khi trưởng thành.
Suy dinh dưỡng ở trẻ có nguy hiểm không?
Trẻ suy dinh dưỡng dễ mắc bệnh nhiễm trùng đường hô hấp và đường ruột. Quan trọng nhất là trẻ phát triển chậm về thể chất và tinh thần. Suy dinh dưỡng làm giảm phát triển của tất cả các cơ quan, đặc biệt là hệ cơ xương, ảnh hưởng đến chiều cao và tầm vóc của trẻ.
Ngoài ra, suy dinh dưỡng còn gây giảm phát triển trí não, chậm chạp, giảm khả năng học hỏi, tiếp thu, giao tiếp xã hội và làm việc kém hơn khi trưởng thành.
Chẩn đoán suy dinh dưỡng
Thông thường bác sĩ sẽ dựa vào các biểu hiện lâm sàng cũng như sinh trắc học để chuẩn đoán bệnh suy dinh dưỡng.Ở trẻ em, các chỉ số thường được sử dụng gồm :
- Cân nặng theo tuổi
- Chiều cao theo tuổi
- Cân nặng theo chiều cao
Ở người lớn, bệnh suy dinh dưỡng thường được chuẩn đoán dựa vào chỉ số khối cơ thể (BMI). Dựa vào thang điểm phân loại của WHO vào năm 2000 như sau :
- BMI : 17 – <18,5 : gầy độ 1
- BMI : 16 – 16,99 : gầy độ 2
- BMI : < 16 : gầy độ 3
Điều trị suy dinh dưỡng
Để điều trị suy dinh dưỡng hiệu quả, cần loại bỏ triệu chứng và tìm nguyên nhân để áp dụng biện pháp phù hợp.
Tùy vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của suy dinh dưỡng ở trẻ em, điều trị có thể thực hiện tại nhà hoặc bệnh viện. Thay đổi chế độ ăn uống là biện pháp phổ biến nhất. Chế độ ăn uống có thể yêu cầu tăng cường dinh dưỡng hoặc sử dụng các loại thuốc bổ theo hướng dẫn của bác sĩ.
Biện pháp phòng bệnh suy dinh dưỡng
Các biện pháp phòng ngừa suy dinh dưỡng hiệu quả bao gồm:
- Cho trẻ bú mẹ ngay sau sinh và tiếp tục đến 18-24 tháng tuổi. Nếu không đủ sữa mẹ, cần cung cấp sữa thay thế phù hợp cho trẻ.
- Hướng dẫn cách cho bé bú đúng cách.
- Áp dụng chế độ ăn uống hợp lý để trẻ tăng cân và phát triển khỏe mạnh, bao gồm ăn dặm từ 6 tháng tuổi và đảm bảo cung cấp đầy đủ 4 nhóm thực phẩm chính (bột, đường, đạm béo, vitamin và khoáng chất). Chọn thực phẩm tươi mới, tránh thực phẩm chế biến sẵn và nấu chín thực phẩm để phòng tránh bệnh đường ruột như giun, sán.
- Theo dõi sự tăng trưởng hàng tháng để phát hiện sớm tình trạng suy dinh dưỡng.
- Hạn chế việc sử dụng kháng sinh cho trẻ, chỉ sử dụng theo hướng dẫn của bác sĩ. Chăm sóc dinh dưỡng đúng cách trong thời gian bệnh và sau để phục hồi sức khỏe cho trẻ. Tiêm chủng định kỳ và xổ giun.
- Thay đổi thực đơn thường xuyên, tạo sự hứng thú và ngon miệng trong việc ăn uống.
- Điều trị các vấn đề về đường tiêu hóa và các bệnh lý khác.
- Lập kế hoạch mua sắm và chọn lựa thực phẩm kinh tế và đa dạng.
- Thường xuyên tập thể dục và thể thao.
- Nếu có vấn đề về tâm lý, cần tìm kiếm sự hỗ trợ từ bác sĩ để giải quyết các vấn đề về rối loạn ăn uống hoặc tâm lý ảnh hưởng đến thói quen ăn uống.
Bên cạnh đó, cha mẹ có thể cho con sử dụng siro Kodoshi, giúp bổ sung dinh dưỡng, kích thích ăn ngon, tăng đề kháng, từ đó cải thiện tình trạng suy dinh dưỡng. Siro ăn ngon, tăng đề kháng Kodoshi chứa các thành phần tự nhiên giàu dưỡng chất như betaglucan, kẽm, vitamin nhóm B, FOS, lysine, taurine. Để được dược sĩ tư vấn, độc giả vui lòng liên hệ tổng đài miễn cước 1800.8052 nhé!
